Geloof in eigen kracht
Voetballers zeggen altijd uit te gaan 'van eigen kracht'. Accountants zijn geen voetballers. Dit zeggen ze dan ook niet, althans de meeste. Maar wat erger is: ze doen het ook niet. Verbazingwekkend. Accountants lijken, wellicht murw door alle ontwikkelingen en kritiek, hun eigen kwaliteiten, kracht en bestaansreden vergeten. Een paar voorbeelden.
Opvallend is bijvoorbeeld de huiver bij veel accountants om de wettelijke controleplicht in het mkb af te schaffen. Deels uit angst vaste omzet te verliezen, al wordt dat vaak niet gezegd. Maar wat zou er werkelijk gebeuren? Als je maar genoeg toegevoegde waarde biedt niet zo heel veel waarschijnlijk. Recente cijfers zijn niet beschikbaar, maar eind 2004 bleek uit onderzoek dat 85 procent van de Nederlandse bedrijven dan de eigen jaarrekening vrijwillig door een accountant zou laten controleren. Bij bedrijven met meer dan vijfhonderd werknemers zelfs 91 procent. En 93 procent van de bedrijven vindt het belangrijk dat een bedrijf waarmee structurele samenwerking wordt overwogen, beschikt over een goedgekeurde jaarrekening.
In zes jaar kan er veel gebeuren maar het uitgangspunt is niet slecht, zou je dus zeggen. De markt maakt zelf wel uit wat ze wil. Recent Amerikaans onderzoek wees op de financiële voordelen van een controle: leningen zijn voor zo'n bedrijf makkelijker en goedkoper te krijgen dan voor een bedrijf zonder accountantsverklaring. Per saldo levert het geld op. Bovendien: zeker in het mkb kunnen accountants toch veel meer bieden dan alleen controle?
Het gebrek aan geloof in eigen kracht zie je op meer fronten. Neem de roep om commissarissen en andere toezichthouders als het gaat om het borgen van de professioneel-kritische houding van de accountant. Op zichzelf prima, maar toch knaagt er iets. Het beroep is ooit speciaal opgericht voor die professioneel-kritische houding. Als je daar nu hulp bij nodig hebt, lijkt er iets ernstig misgegaan.
Ook de angst om controle en advies bij oob's rigoureus te scheiden komt grotendeels voort uit onzekerheid, maar dan op kantoorniveau. Men verliest door zo'n scheiding een handig marketingkanaal. Maar de totale advieskoek blijft toch even groot? Niks aan de hand toch, als je gelooft in je eigen kracht en (advies)kwaliteiten?
En waarom overheerst lijdzaamheid bij accountants als het gaat om de publieke twijfel aan het nut en de ‘strengheid' van hun controles? Waarom melden accountantskantoren niet in nuchtere percentages hoe vaak hun jaarrekeningcontrole heeft geleid tot een aanpassing van het aanvankelijk door het bedrijf opgevoerde vermogen of resultaat? Dit nog los van argumenten over de preventieve werking.
Nog opmerkelijker dan deze verschijnselen zelf is dat velen ze niet meer opmerken. We vinden het heel gewoon als accountants er tevreden op wijzen dat extern toezicht de kwaliteit heeft verbeterd. Of als ze critici vragen om geduld, omdat dat externe toezicht ‘nog maar kort bestaat en dus zijn effect nog niet ten volle heeft kunnen bewijzen'.
Voor buitenstaanders oogt dat verbazingwekkend. Voor accountants zelf zou dat nog veel sterker moeten gelden. Zo niet, dan is dat uiterst zorgelijk.
Deze bijdrage is ook als column geplaatst in het maartnummer van 'de Accountant'.