Opinie 10 november 2014

Adviseren wat deugt loont meer dan wat mag?

Het negeren van de publieke verontwaardiging over fiscale sluiproutes kan duur uitpakken voor bedrijven en adviseurs.

Wanneer een blauwe envelop op de deurmat ligt, scheur ik deze zelden open met de gelukzalige hoop weer een bijdrage te mogen leveren aan waardevolle zaken als goed onderwijs, hoogwaardige cultuur, uitstekende zorg en snelwegen zonder gaten. Met bedrijven is het niet anders. Ook zij zien de Belastingdienst niet als een instituut dat het algemeen nut bevordert maar als een graaier in de zak van het zelfverdiende geld. Betalen moet maar hoe minder hoe beter.

Multinationals hebben extra mogelijkheden om hun fiscale verplichtingen te 'optimaliseren'. Landen bieden graag fiscale gastvrijheid aan de hoofdkantoren van grote internationale ondernemingen, ook wanneer de activiteiten nauwelijks meer omvatten dan wat administratieve handelingen. Nederland geldt internationaal als een spitsvondige concurrent in het treffen van zulke aantrekkelijke fiscale regelingen.

Voor wereldwijd opererende accountantsorganisaties is het opzetten van zulke fiscaal gunstige constructies een belangrijke inkomstenbron. De aan deze kantoren verbonden fiscalisten huldigen het principe dat ook advocaten kennen: wij dienen slechts het belang van de individuele cliënt.

Zolang gebruik wordt gemaakt van legale oplossingen zou een goede belastingadviseur zijn cliënt zelfs tekort doen door hier niet op te wijzen. Bij accountants ligt dat genuanceerder. Zij beschouwen zich ook als vertrouwenspersoon van het maatschappelijk verkeer. Na een reeks reputatieschandalen werken accountantsorganisaties hard aan het herstel van maatschappelijk vertrouwen, juist door te wijzen op hun dienstbaarheid aan het publieke belang. Het ondersteunen van multinationals bij activiteiten met negatieve maatschappelijke neveneffecten moet dan toch wat ongemakkelijk voelen.

Het voorkomen van fiscaal vermijdingsgedrag is niet alleen een zaak van de politiek. Ook bedrijven zelf én de deskundigen die hen bijstaan, moeten zich bezinnen of het gebruiken van fiscale sluiproutes wel leidt tot een duurzaam verdienmodel. Het negeren van de verontwaardiging die overal klinkt, kan duur uitpakken voor bedrijven en adviseurs. Omdat politici met nieuwe wetgeving komen. Of omdat consumenten besluiten bedrijven in de ban te doen die zich louter laten leiden tot financieel gewin voor de korte termijn.

Multinationals moeten het eerlijke verhaal vertellen over alle effecten van hun bedrijfsvoering. De financiële resultaten zijn daarvoor niet toereikend. Naast de winst- en verliescijfers staan ook indicatoren die lastiger te meten zijn maar steeds bepalender worden, zoals de reputatie van een onderneming, de prestaties op het gebied van duurzaamheid en sociaal werkgeverschap en de verantwoordelijkheid die een bedrijf toont als 'goede burger'. Een accountant moet erop toezien dat bedrijven hierover helder en volledig informeren.

Duurzaam en maatschappelijk verantwoord ondernemen gaat niet alleen om de vraag hoe 'groen' een bedrijf is. In toenemende mate zal de integriteit van de bedrijfsvoering centraal staan. Dat geldt ook voor accountants zelf. Wanneer accountantsorganisaties integriteit (weer) in hun vaandel willen voeren, zullen zij hun cliënten niet alleen moeten helpen om te doen wat mag maar ook om te doen wat deugt.

Daar kunnen ze zelf het goede voorbeeld bij geven, met dienstverlening waarin het maatschappelijk belang voorop staat. Daar worden zij ook zelf alleen maar beter van.

Deze opiniebijdrage is ook verschenen in Trouw van 10 november 2014.