Opinie 01 september 2015

Lerend vermogen

Accountants in de praktijk zijn vaak sceptisch over de prestaties van research binnen het vakgebied. Men is dol is succesverhalen over geslaagde business en wordt graag ingeleid in de laatste stelselwijzigingen, maar zit niet te wachten op inzichten die zich onttrekken aan de individuele waarneming.

Zo is een van de inzichten uit de target setting literatuur dat bazen geneigd zijn targets op te schroeven en dat hun medewerkers hierop anticiperen door slechter te presteren dan ze kunnen of door winsten naar beneden bij te stellen als dat voor het volgend jaar een beter haalbare target oplevert.

Onlangs presenteerde ik deze inzichten voor een publiek van ervaren accountants. Een van de commentaren van een aanwezig accountant in business was: 'Ik herken me hier totaal niet in. Mijn managers  doen zoiets niet.'

Wat moet je dan antwoorden als onderzoeker? Moet je zeggen: Sorry dat ik weer eens kond doe van irrelevant werk?  Of ga je toch proberen de man ervan te overtuigen dat deze bevinding juist daar voorkomt waar het niet wordt verwacht. En dat je zelf als onderzoeker binnen een onderneming waar men ook niet wist van deze praktijk, deze toch aan licht bracht? Geholpen door een van de andere cursisten besloot ik tot het laatste, maar dat bleek weinig zin te hebben.

De klant heeft altijd gelijk werd me gezegd, dus ook de accountant die dit vindt en die bijval kreeg uit de zaal. Dus moet ik toch maar overwegen om werk te brengen dat direct aansluit bij wat de managers dagelijks zien en doen. Of toch niet?

Uit het onderzoek blijkt dat een 'fout' in de winstbepaling altijd aanvangt met een relatief geringe afwijking ten opzichte van de juiste winst. Echter, uit onderzoek van Cathy Schrand en Sarah Zechman blijkt dat voor een fout in de winstbepaling die drie jaar aanhoudt, de winst in het tweede jaar gemiddeld met achttien procent en het derde jaar met 49 procent afweek van de werkelijk gemaakte winst. Manipulaties beginnen klein en eindigen groot.

Het is van belang vast te stellen dat de betrokken managers, accountants en controllers deze afwijkingen niet met het blote oog zagen. Ze hielden wellicht niet voor mogelijk dat hun managers zich bezig zouden houden met zulk abject gedrag. Toch zijn de onderzochte bedrijven waar ik hier van spreek door de SEC gedwongen hun winstgetallen bij te stellen en is een niet triviaal aandeel van de managers van deze bedrijven belast en veroordeeld vanwege fraude.

Het is met andere woorden niet van belang of de controller of accountant 'zich herkent' in een praktijk. Het is zaak dat hij zijn hoofd boven het maaiveld uitsteekt door actief op zoek te gaan naar 'kleine afwijkingen'.