Opinie 10 november 2017

Toezichthouder die zegt waar het op staat

Recent stak ik de loftrompet over toezichthouders. Bewust – en bovendien gebaseerd op wetenschappelijk onderzoek – want zo af en toe is het nodig wat tegengas te geven richting de accountantssector, die zich voor maar vooral ook achter de schermen nogal eens uiterst negatief en denigrerend over toezichthouders uitlaat.

Ten onrechte, want juist toezichthouders dragen bij aan kwaliteitsverbetering. En dat is nu juist wat de sector wereldwijd zegt na te streven. Als je dat meent bejegen je de toezichthouder met respect, in plaats van met gifpijlen.

In Nederland heeft de accountantssector – met de AFM in de nek – het pad naar kwaliteitsverbetering al enige tijd ingezet. Dat is echter nog geen wereldwijde tendens, althans als we Greg Medcraft mogen geloven. Hij is de uittredend voorzitter van de Australische beurstoezichthouder ASIC en voorheen zelf accountant.

Medcraft’s woorden zijn opgetekend in de Financial Review van 31 oktober jongstleden. Daarin valt te lezen dat ‘the quality of Australian corporate audits is appalling and getting worse’. Hemeltergend dus. Medcraft stelt dat ‘audit quality was a sleeper issue’. Iets wat de big four heeft bevestigd, wederom achter de schermen: ‘Deloitte, EY, KPMG and PwC – had privately acknowledged the problem, but publicly wanted to keep a lid on questions about the quality of their auditing services’.

En wat is de ‘newspeak’ voor de bühne? Welnu, het volgende:

• ‘PwC has a relentless focus on audit quality, which is paramount to confidence in the capital markets’.
• ‘KPMG was confident in the quality of the audit opinions they issue and continue to invest significantly in audit quality including training, new tools and technology, and expanded guidance.’
• ‘EY said the firm was committed to delivering high quality audits, adding ‘the responsibility for capital markets rests with companies, auditor and the regulator’’.
• ‘Deloitte said: ‘Our commitment to quality and integrity underpins everything we do.’’

Medcraft legt uit waar volgens hem de pijn in het system zit: ‘at the heart of the problem was a broken auditing business model: firms were not getting paid enough to carry out audits properly and so were cross-subsidising their audit operations with more lucrative consulting work.’

In het licht van dit citaat begrijp ik waarom Medcraft de volgende opmerking maakt: ‘The audit business should stand on its own and it should be high quality and be paid enough to attract high quality people’. Een pleidooi voor ‘audit only’ derhalve. Geplaatst binnen de Australische context waarin de volgende cijfers uiterst relevant zijn: ‘The percentage of audit work has dropped to 16 per cent of revenu at Deloitte, 19 per cent at PwC, 22 per cent at KPMG and 24 per cent at EY.’ Met zulke percentages kun je eigenlijk niet meer van accountantsorganisaties spreken.

Medcraft noemt nadrukkelijk een alternatief systeem als optie (‘a cab rank system’): accountants op rotatiebasis toewijzen aan klanten, waarbij door hen een vergoeding in rekening mag worden gebracht die door een onafhankelijke instantie wordt vastgesteld.

Minder zelfbeschikkingsrecht voor accountantsorganisaties dus. Het past in Medcraft’s filosofie waarin zelfregulering een bescheiden plaats toekomt: ‘The problem for the auditing and accounting firms is that they have achieved too much self-regulation. They tell me 'yes we understand, we're going to do something'. It's like pushing up against a rubber ball. It's getting pretty hard for them to justify that self-regulation is working. They have to lift their game.’ In het Engels klinkt het zoveel fraaier dan wij het kunnen zeggen.

Al met al opmerkelijke taal voor een toezichthouder. Ook hier valt iets te zeggen over respect en gifpijlen. Ik laat dat achterwege, omwille van een ander punt dat ik wil maken. Medcraft hanteert stevige taal binnen de volgende context: ‘In the 18 months to December 2016, the program found that in 23 per cent of sampled key audit areas the big four firms had not obtained "reasonable assurance" that the financial report as a whole was accurate and free of material misstatements.This was a sharp increase from an earlier inspection that concluded in mid-2015 that similar issues existed in 18 per cent of sampled audit areas.’

Het zijn percentages (18 en 23 procent) ten opzichte van het aantal getoetste dossiers, die positief afsteken bij de cijfers waartoe de AFM komt. Maar ik plaats de cijfers vooral in het perspectief van het gegeven dat de grote accountantsorganisaties internationaal met IFIAR (internationaal verband van toezichthouders op de accountantssector) hebben afgesproken het aantal tekortkomingen met 25 procent te verminderen.

Zelfs als dat streefpercentage wordt gehaald, komen we in Nederland nauwelijks toe aan het relatief lage percentage tekortkomingen in Australië. In dat perspectief bezien hebben we in Nederland qua taalgebruik een milde toezichthouder en gaat in Australië de zweep erover. Waarvan akte.