Opinie 15 maart 2017

Accountant die helpt de wereld te redden

Peter Bakker gooide een steen in de vijver. Mark Duursma tekende die in het NRC Handelsblad van 13 januari 2017 op: 'Accountants zullen de wereld redden.'

Pavan Sukhdev beschreef in 2011 zijn speurtocht naar de onderneming van de toekomst en merkte daarbij op: "Accountants can save the world."

Hoe letterlijk moet je dit nemen? Sommigen nemen het zo letterlijk, dat zij meteen naar de pen grijpen om toch maar even duidelijk te maken, dat wij - als het om het welzijn van de wereld gaat - toch echt niets van accountants hoeven te verwachten. Deze critici komen voor een belangrijk deel uit onze eigen beroepsgroep. Eigenlijk best wel jammer.

Mensen als Peter Bakker en Pavan Sukhdev - beide gewezen leidinggevenden bij grote ondernemingen - werpen een handschoen die wij als accountant gretig moeten oppakken. Niet om ons te onttrekken aan de actuele discussie over de kwaliteit van de accountantscontrole, maar juist om deze op het goede spoor te houden. Een discussie die positief bijdraagt aan de verdere ontwikkeling van het accountantsberoep.

Wanneer dat allemaal gaat leiden tot een 'andere wereld' staat in de sterren geschreven, maar ondernemingen digitaliseren steeds meer en doen dit ook door in toenemende mate onderling hun digitale systemen 'aan elkaar te knopen'. De communicatie tussen mensen en bedrijven en tussen beide onderling digitaliseert in een hoog tempo, ondernemingen focussen op andere doelstellingen dan alleen financiële, een variëteit aan belanghebbenden vraagt om andere informatie van ondernemingen. Verslaggeving verandert en integreert in toenemende mate financiële en niet-financiële informatie - integrated reporting - en de informatievoorziening evolueert van een zuiver periodieke verantwoording naar vormen van continuous reporting.

In het universitair accountantsonderwijs wordt deze handschoen opgepakt. Gezocht wordt naar leerlijnen, specifieke vakken en casuïstiek die de accountant van de toekomst moeten voorbereiden op een rol die qua aard wellicht hetzelfde is, maar zich in een andere context afspeelt en waarbij andere vaardigheden en kennis noodzakelijk zijn.

Het is dus maar de vraag of de huidige registeraccountant nog wel de accountant van de toekomst is. Hoe is al deze kennis omtrent duurzaamheidsvraagstukken, andere niet-financiële informatie, ondernemen in de keten en de vergaande digitalisering te combineren in één deskundige? Dat gaat niet lukken. De uitdaging is complex. In de accountantsopleiding moeten kennis van en inzichten in de hiervoor geschetste vraagstukken worden verweven. Dit zal leiden tot 'stapelen' van onderwerpen, binnen de beperkte tijd van de accountantsopleiding. Daarnaast zullen andere specialisten moeten worden opgeleid, om op een gelijkwaardig niveau te participeren in de accountantscontrole. Belangrijk daarbij is dat het onderwijs enerzijds gelijke tred houdt met de actuele ontwikkelingen, maar anderzijds de accountant in spe ook voorbereidt op de toekomst: vernieuwend, maar niet te ver voor de muziek uit.

Kortom: een dilemma. Wanneer zeg ik tegen de eerstejaars student dat het vak waar hij/zij voor heeft gekozen op het moment van afstuderen er wel eens heel anders uit zou kunnen zien?

De accountant van nu heeft veel kennis van informatie en informatiesystemen. Hij is bij uitstek één van de partijen die kan worden betrokken in de ontwikkeling van nieuwe belangrijke prestatie indicatoren en de bijbehorende registratie- en rapporteringsystemen. Er zijn al veel ondernemingen die jaarlijks hun duurzaamheidsverslag of geïntegreerd verslag laten verifiëren door accountants. Deze ondernemingen kiezen voor de accountant, omdat zij inzien dat deze beroepsgroep iets te bieden heeft. Duidelijk is echter dat er op dit vlak nog veel te leren en te ontwikkelen is.

Ook is de actualiteit nu zo dat breed gerapporteerde en geverifieerde informatie over de uitstoot van broeikasgassen meer dan gewenst is. Dan kunnen we ons beperken tot kritiek op de accountant die dit toch niet kan en tot het plaatsen van schampere opmerkingen aan het adres van hen die dit wel proberen. Of we kunnen de handschoen oppakken en met veel positieve energie onze beroepsgroep naar een hoger plan tillen. Dan wordt het natuurlijk niet alleen de accountant die de wereld gaat redden, maar wellicht wel de accountant die helpt de wereld te redden.