Lex van Almelo

Belangrijkste feiten

Een medewerker van een accountantskantoor verzorgt de financiële administratie van een bakkerij. Twee accountants-administratieconsulenten stellen op basis daarvan de jaarrekeningen 2010, 2011 en 2012 samen.

Drie potentiële kopers onderhandelen over de aankoop van de bakkerij. Namens de bakkerij verstrekt een externe adviseur de gegadigden drie prognoses. De prognoses zijn gebaseerd op de jaarrekeningen over de boekjaren 2010 en 2011 en op een kolommenbalans per 30 juni 2012.

In september 2012 neemt de holding van de drie kopers de bakkerij over.

In mei bespreken twee kopers met de adviseur dat de omzetcijfers flink achterblijven bij de prognoses. Zij willen een korting op de koopprijs. Van de accountants willen zij een nadere uitleg. Zij krijgen de definitieve jaarrekening over 2012, waarbij de accountants een samenstellingsverklaring hebben afgegeven. Het belangrijkste verschil ten opzichte van het eerder verstrekte concept is de omzet van een winkel van het bedrijf. Deze gegevens waren nog niet beschikbaar toen de concept-jaarrekening werd opgesteld.

Naar aanleiding hiervan schakelen de kopers een RA AA in van een ander kantoor. Na onderzoek concludeert deze onder meer dat:

• tussen de concept-jaarrekening en de definitieve jaarrekening 2012 een verschil bestaat van 174.164 euro na belasting respectievelijk 232.220 euro voor belasting op een totaal resultaat van 1,3 miljoen euro na respectievelijk 1,72 miljoen euro voor belasting; daarvan komt 1,5 miljoen euro van de verkoop van de bakkerij;
• nadat de conceptjaarrekening 2012 was opgemaakt is met terugwerkende kracht 122.943 euro aan contante omzet over 2012 bijgeboekt, waarmee de totale contante omzet in 2012 uitkwam op 141.989,95 euro, terwijl de gemiddelde contante omzet over de drie voorgaande jaren 40.442 euro bedroeg;
• het kassaldo met 49.000 euro was verhoogd;
• er geen nadere onderbouwing bestaat voor de contante omzet van de winkel ad 122.943 euro en de voorraadwaarde van 30 mille, terwijl medewerkers van het (samenstellend) accountantskantoor vertelden dat de eigenaren van de bakkerij deze opgave mondeling verstrekten;
• de desbetreffende omzet niet als separate journaalpost was verwerkt, maar dat alle oorspronkelijk gemaakte kasboekingen zijn aangepast, waardoor de boeking van de extra omzet niet zichtbaar was voor derden, zoals de Belastingdienst;
• de onderzoeker de oorspronkelijk geboekte kasbladen heeft opgevraagd, maar dat die niet meer aanwezig waren;
• er volgens de medewerkers van het accountantskantoor nieuwe kasbladen zijn geschreven die aansluiten op de boekingen die zijn aangepast in de financiële administratie;
• dat de kasbladen geen controletellingen bevatten waaruit aansluiting met het daadwerkelijk aanwezige contante geld blijkt;
• er geen detailaansluiting bestond tussen het facturatiesysteem en de verantwoorde opbrengsten in de financiële administratie;
• het accountantskantoor een en ander uitsluitend controleerde op basis van bankontvangsten, aangeleverde blauwe boekjes en kasstaten.

De kopers laten in november 2013 conservatoire (derden)beslagen leggen onder de bakkerij en brengen in december 2013 een dagvaarding uit. Uiteindelijk treffen zij een schikking met de verkopers. De kopers dienen een klacht in tegen de accountants.

Klacht

De accountants hebben:

a. hun samenstellende taak onvoldoende uitgevoerd;

b. geen melding gedaan van witwaspraktijken;

c. meegewerkt aan (fiscale) fraude;

d. niet (snel genoeg) gereageerd op de verzoeken om informatie respectievelijk om een gesprek.

Oordeel

De klachtonderdelen a en b zijn (grotendeels) gegrond.

Ad a

Ook samenstellingswerkzaamheden moet een accountant met professionele deskundigheid en zorgvuldigheid uitvoeren. Wanneer een accountant constateert of hoort te constateren dat de verstrekte gegevens onjuist, onvolledig of anderszins onbevredigend zijn, mag hij die gegevens niet zonder meer verwerken. Volgens de paragrafen 13 en 14 van NVCOS 4410 moet hij dan nadere inlichtingen inwinnen en de verkregen informatie en toelichtingen verifiëren.

De accountants hebben op de zitting gezegd dat de post voorraad van 30 mille geen betrekking had op werkelijk aanwezige voorraad en anders had kunnen worden genoemd, bijvoorbeeld ‘vordering’. Dit bedrag is ten onrechte niet onderbouwd.

De accountants hebben onvoldoende aandacht besteed aan het met terugwerkende kracht boeken van 122.943 euro aan contante omzet. Daardoor werd in 2012 drieënhalf keer meer aan contante omzet geboekt dan de gemiddelde contante omzet over de voorgaande jaren. Deze onverwacht hoge contante omzet van de winkel aanvaardden zij op basis van louter bankontvangsten en maanden later aangeleverde kasstaten. Dit was “een papieren exercitie”. De werkelijke kasinhoud werd niet of kon niet worden vastgesteld.

De accountants verklaren de explosieve groei uit de sluiting van een grote bedrijfskantine in de buurt van de winkel, waardoor er meer broodjes werden verkocht aan het personeel van die organisatie. De Accountantskamer vindt die verklaring “enigszins vreemd”, omdat de accountants nader onderzoek niet nodig vonden. Zij hadden hiermee geen genoegen mogen nemen. Al helemaal niet, omdat het kantoor zelf de btw-aangiften verzorgde voor de bakkerij en zij extra moesten opletten omdat het de laatste jaarrekening van de bakkerij was.

Volgens NVCOS 4410 paragraaf 14 hadden de accountants nader onderzoek moeten doen naar:

• (de onderbouwing van) de post voorraad;
• de aannemelijkheid van de extra omzet van bijna 123 mille.

Door een en ander bij het samenstellen van de jaarrekening 2012 zonder nader onderzoek te laten passeren, hebben zij het deskundigheids- en zorgvuldigheidsbeginsel geschonden.

Ad b

De contante transacties komen ieder boven de 15 mille en zijn dus ongebruikelijk in de zin van de Wwft. De accountants hadden die in elk geval intern moeten melden aan de compliance officer van het kantoor, die dan verder verantwoordelijk was voor de Wwft-melding. Door niet te melden hebben zij zich niet gehouden aan het deskundigheids- en zorgvuldigheidsbeginsel respectievelijk het professionaliteitsbeginsel.

Ad c

De Accountantskamer heeft niet kunnen vaststellen dat er (fiscaal) is gefraudeerd.

Ad d

Op de zitting hebben de accountants nog toegelicht dat de klagers aanvankelijk met hen wilden praten over het falen van de medewerker die de financiële administratie deed. De Accountantskamer vindt het niet onredelijk dat zij voor zo’n gesprek eerst meer wilden weten over wat dat falen dan inhield.

Maatregel

Berisping. De accountants hebben bij het samenstellen van de jaarrekening “op wel drie punten ernstige omissies” begaan. Hun oordeelsvorming was dus onvoldoende deugdelijk en hun werkzaamheden hadden onvoldoende diepgang.