Lex van Almelo

Belangrijkste feiten

Een ondernemer verkent in 2014 de mogelijke samenwerking met een groothandel in audio- en videoapparatuur, verlichtingsartikelen en domotica. De ondernemer stuurt zijn huisaccountant, een accountant-administratieconsulent, een schatting van de toekomstige omzet van de combinatie.

De accountant stelt een memo op over de samenwerking voor de ondernemer en de twee eigenaren van de groothandel. Tijdens de bespreking van dit memo wordt onder meer duidelijk dat de omzet van de groothandel achterblijft bij de voorspellingen en dat de liquiditeit verslechtert. Om de groothandel naar een hoger plan te trekken, zal de ondernemer het bedrijfspand, dat de groothandel huurt, kopen voor een bedrag dat lager ligt dan de werkelijk geschatte waarde.

In maart 2014 krijgt de accountant de opdracht de jaarrekening van de groothandel samen te stellen. Hij stuurt de ondernemer en de groothandel een prognose van de jaarcijfers 2014-2017 in een Excel-bestand, waarin een nog niet volledig ingevulde beoordelingsverklaring is opgenomen. Volgens de prognoses zal de omzet in 2014 uitkomen op 7,8 ton en in 2015 op 1,2 miljoen.

Uit een nieuw verslag van de accountant over de samenwerking blijkt onder meer dat de ondernemer enkele bedragen heeft geleend aan de groothandel, vooruitlopend op de verdere formalisering van de samenwerking.

In juli 2014 stuurt een medewerkster van het accountantskantoor de ondernemer de conceptcijfers over de eerste helft van 2014 en over 2013, met een positief resultaat van 15.480 euro respectievelijk een verlies van 44.153 euro. Een maand later ontvangt de ondernemer de helft van de aandelen in de groothandel.

In november 2014 blijkt uit de analyse van de inkoop- en verkoopcijfers onder meer dat de omzet tot september krap 199.000 euro bedraagt en de omzetprognose voor 2014 van 7,8 ton waarschijnlijk niet zal worden gehaald.

In januari 2015 geeft de accountant een samenstellingsverklaring af bij de definitieve jaarrekening 2013, waarin een verlies staat van 44.938 euro. De ondernemer heeft tussen februari 2014 en begin september 2015 in totaal 513.834,38 euro overgemaakt naar de groothandel.

In september 2015 stelt de ondernemer de accountant aansprakelijk voor de geleden schade van 446.537,36 euro door het onafwendbare faillissement van de groothandel. Begin oktober wordt de groothandel inderdaad failliet verklaard. De ondernemer dient een klacht tegen de accountant in.

Klacht

De accountant heeft:

a. de jaarrekening 2013 van de groothandel onjuist vastgesteld en zijn samenstellende taak onvoldoende uitgevoerd;

b. nagelaten stortingen van contante bedragen en privé-overboekingen door de eigenaar van de groothandel en zijn vrouw te melden conform de Wwft;

c. nagelaten om in de jaarrekening 2013 en de concept-jaarrekening 2014 een continuïteitsvoorbehoud op te nemen;

d. zijn adviserende rol ten opzichte van de ondernemer onvoldoende vervuld.

Oordeel

De klachtonderdelen c en d zijn gegrond, de klachtonderdelen a en b ongegrond.

Ad a

De accountant heeft de jaarrekening 2013 samengesteld en daarbij een samenstellingsverklaring verstrekt. Volgens de NV COS 4410 hoefde hij de jaarrekening niet toe te sturen aan alle bestuurders en is hij niet verantwoordelijk voor de juiste vermelding van aandeelhouders en de datum van de aandeelhoudersvergadering waarin de jaarrekening is vastgesteld. Die verantwoordelijkheid ligt volgens het Burgerlijk Wetboek bij het bestuur van de vennootschap.

Ad b

Eén van de eigenaren van de groothandel en diens echtgenote hebben in privé voor in totaal 147.500 euro aan contanten gestort en overgeschreven op de rekening van de groothandel. Over 2013 is 50 procent van de jaaromzet contant verwerkt. De accountant heeft pas in oktober 2014 de administratie overgenomen en was daarbij eerder niet betrokken.

Op basis van zijn samenstelopdracht moest de accountant financiële informatie verzamelen, verwerken, rubriceren en samenvatten tot een financieel overzicht. Daarbij had hij in beginsel geen verificatieplicht en lag de verantwoordelijkheid voor de juistheid van de informatie in de samenstellingsverklaring primair bij de opdrachtgever.

De accountant had geen aanleiding om een (verdergaand) onderzoek in te stellen of feiten  te onderkennen die van belang waren in verband met de Wwft. De accountant kan daarom niet worden aangewreven dat hij een Wwft-melding heeft nagelaten.

Ad c

In de conceptjaarrekening 2014 stond geen continuïteitsvoorbehoud. Volgens artikel 2:384 lid 3 BW moet je bij de waardering van activa en passiva uitgaan van de veronderstelling dat het geheel der werkzaamheden van de rechtspersonen wordt voortgezet. Behalve als die veronderstelling onjuist is of onderhevig aan gerede twijfel. In dat geval moet dit in de toelichting uiteen worden gezet.

Volgens hoofdstuk A2 van de Richtlijnen voor de Jaarverslaggeving voor kleine rechtspersonen kun je spreken van gerede twijfel bij een ernstige onzekerheid over de continuïteit. Dat is het geval als:

• de rechtspersoon niet meer op eigen kracht aan haar verplichtingen kan voldoen;
• de discontinuïteit van de werkzaamheden dus onvermijdelijk is zonder medewerking van belanghebbenden;
• nog niet vaststaat of verdergaande medewerking zal worden verkregen.

In dat geval kan de jaarrekening in het algemeen nog worden opgesteld op basis van de continuïteitsveronderstelling, maar moet in de toelichting wel een adequaat uiteen worden gezet in welke omstandigheden de onderneming verkeert.

Van onontkoombare discontinuïteit is sprake als uit de omstandigheden blijkt dat duurzame voortzetting van de werkzaamheden van de rechtspersoon onmogelijk is geworden. Als discontinuïteit onontkoombaar is, vervalt de continuïteitsveronderstelling.

Uit het dossier en de genoemde conceptcijfers komt naar voren dat de groothandel financiële problemen had. Daarom had de accountant bij het samenstellen van de jaarrekening 2013 en de conceptjaarrekening 2014 moeten nagaan of de continuïteitsveronderstelling onjuist dan wel twijfelachtig was. Volgens de accountant stond de groothandel er niet goed voor, maar was van gerede twijfel in januari 2015 geen sprake. Daarbij hield hij er rekening mee dat het opnemen van een continuïteitsvoorbehoud veelal een self fulfilling prophecy vormt voor het einde van de onderneming.

Of de accountant de continuïteitsveronderstelling specifiek heeft gewogen, wist hij achteraf niet meer. Daaruit leidt de Accountantskamer af dat hij bij het samenstellen van de jaarrekeningen geen afweging heeft gemaakt over het opnemen van een continuïteitsvoorbehoud. Daardoor heeft hij in strijd heeft gehandeld met het fundamentele beginsel van ‘vakbekwaamheid en zorgvuldigheid’.

Ad d

Een accountant moet bedreigingen signaleren voor een goede naleving van de fundamentele beginselen en zo nodig toereikende maatregelen treffen om de bedreiging weg te nemen of terugbrengen tot een aanvaardbaar niveau. Dat is extra noodzakelijk als een accountant, zoals in dit geval, samenstelwerkzaamheden moet verrichten terwijl de opdrachtgever onderzoekt of hij kan samenwerken met een andere cliënt van de accountant. Dan moet de accountant in het bijzonder waken voor ongepaste beïnvloeding van zijn professioneel of zakelijk oordeel door een belangenconflict en/of een belangenverstrengeling.

De accountant heeft in dit geval geen aandacht geschonken aan een mogelijke bedreiging van zijn objectiviteit door het belangenconflict.

Maatregel

Waarschuwing.