Lex van Almelo

Belangrijkste feiten

Gedwongen door liquiditeitsproblemen verkoopt een verzekeringsagent zijn bedrijf eind mei 2010. De verkoopprijs valt veel lager uit dan verwacht, omdat de zogenoemde volmachtbalans tot begin 2010 niet is opgenomen in de geconsolideerde jaarrekeningen. Die balans geeft een overzicht van de financiële gegevens die horen bij de uitvoering van de volmachtovereenkomsten die de agent gesloten heeft met de verschillende verzekeraars.

Een registeraccountant keurt de jaarrekeningen goed, ondanks het ontbreken van de volmachtbalans. Ook geeft hij een goedkeurende verklaring af bij de rekening-courantoverzichten, waarop de voorschotten staan die de agent ontvangen heeft om schades af te wikkelen alsmede de premies die de agent heeft geïncasseerd voor (en nog moet afdragen aan) de verzekeraars.

De agent dient een klacht in tegen de accountant.

Klacht

De accountant heeft:

a. ten onrechte goedkeurende verklaringen afgegeven bij de geconsolideerde jaarrekeningen 2004 tot en met 2008 omdat deze jaarrekeningen geen getrouw beeld geven van de grootte en de samenstelling van het vermogen van klaagster en het resultaat over die jaren doordat (1) de volmachtbalans van zijn bv niet in die jaarrekeningen was opgenomen en (2) hij niet heeft onderkend dat er sprake was van "onderdekking" bij de bank;

b. verzuimd een bankverklaring bij de bank op te vragen en ook in andere opzichten nagelaten voldoende externe controle-informatie op te vragen;

c. verklaringen over de rekening-courantoverzichten 2004 tot en met 2008 afgegeven terwijl die in strijd zijn met het Controleprotocol Volmachten waarin de verzekeraars voorschrijven dat ook een verklaring moet worden afgegeven omtrent de volledigheid van de opgaven.

Oordeel

De klacht is te laat ingediend en daardoor niet-ontvankelijk voor zover die gedragingen betreft van vóór 22 maart 2006. Voor de rest is de klacht ongegrond.

Bevoegdheid Accountantskamer

De Accountantskamer gaat eerst in op het verweer van de accountant dat de kamer zich niet mag uitlaten over vaktechnische kwesties aangaande de jaarrekening. De kamer wuift dat weg met een verwijzing naar een uitspraak die het College van Beroep voor het bedrijfsleven vorig jaar deed. Daarin zegt het college dat de tuchtrechter voor accountants zelfstandig kan oordelen over het al dan niet terecht afgeven van een verklaring bij de jaarrekening als voor redelijk denkende mensen zonder twijfel duidelijk is hoe de toepasselijke voorschriften moeten worden uitgelegd en toegepast. Mede gezien een latere uitspraak van de Accountantskamer beoordeelt de kamer daarom in deze zaak of de goedgekeurde jaarrekeningen een getrouw beeld geven van de grootte en de samenstelling van het vermogen van de klaagster alsmede van de resultaten. Of dat de accountant bij zijn controle had moeten concluderen dat de jaarrekening indruist tegen de voorschriften en zo'n afwijking van materieel belang bevat dat zij onvoldoende inzicht biedt.

De accountant heeft bij zijn controle een zekere beoordelingsruimte. Maar als de volmachtbalans volgens de verslaggevingsregels moeten worden opgenomen in de geconsolideerde jaarrekeningen, is er gezien de hoogte van de bedragen sprake van een afwijking van materieel belang.

Wel of niet in de jaarrekening? (klachtonderdeel a sub 1)

De agent voert aan dat de jaarrekeningen zonder volmachtbalans een vertekend beeld geven, omdat de liquide middelen en de vorderingen op de premiedebiteuren buiten beschouwing blijven. Hij bestrijdt in extenso de bewering van de accountant, dat de rechten en verplichtingen die voortvloeien uit de volmachten voor rekening en risico komen van de afzonderlijke verzekeraars. Als de agent failliet zou gaan, zou de curator bijvoorbeeld kunnen beschikken over de saldi, nadat de bank haar vordering heeft verrekend. De agent heeft bij verschillende deskundigen, onder wie een registeraccountant van PwC, advies ingewonnen. En de deskundigen onderschrijven diens standpunt. Bij de verzekeraars staan de rekening-courantverhoudingen met de gevolmachtigde agenten wel op de balans. De bv van de agent heeft die over het boekjaar 2010 ook op de balans gezet.

Verder zegt de agent dat in de balansen tegenover de passiefpost "schulden aan kredietinstellingen" te weinig zekerheden stonden in de vorm van liquide middelen en debiteuren. Daardoor bestond er een enorme "onderdekking" tegenover de schulden bij de bank. Daarvan uitgaande had de agent een continuïteitsparagraaf in de jaarrekening moeten opnemen. Aangezien die ontbrak had de accountant een afkeurende verklaring moeten afgeven of had de agent erop moeten wijzen dat er in de jaarrekeningen aandacht aan de continuïteit had moeten worden besteed en aan de hand van deze toelichting moeten bezien of hij een goedkeurende verklaring moest afgeven. Daarnaast heeft de controlerend accountant in de winst- en verliesrekening steeds een omvangrijke financiële bate goedgekeurd, te weten de rente over de positieve saldi die zelf niet in de jaarrekeningen waren opgenomen.

De accountant verweert zich onder meer door te zeggen dat een rekening-courantschuld aan een verzekeraar geen eigen schuld is van de agent en dat een premievordering op een verzekerde geen eigen vordering van diens bv is. Verder zijn de verzekeraars steeds akkoord gegaan met de rekening-courant die de agent hun maandelijks moest leveren. De rapporten van de deskundigen die de agent heeft ingeschakeld zijn verwoord in algemene termen en bevatten ongefundeerde standpunten. Merkwaardig vindt de accountant bovendien dat de agent in de jaarlijkse Letter of Representation steeds tegenover de accountant verklaarde dat er geen andere voorwaardelijke baten of lasten of andere verplichtingen waren die moesten worden verwerkt of toegelicht in de jaarrekening. Een continuïteitsparagraaf had hij pas in de jaarrekening hoeven opnemen als de onderneming niet zou worden voortgezet of als er twijfel bestond over de voortgang. Die twijfel is er nooit geweest. De onderdekking zou alleen een probleem zijn als de Rabobank het krediet zou opzeggen. Maar daarmee heeft de bank, voor zover bekend, nooit gedreigd. Kennelijk heeft de bank ook nooit reden gezien om zekerheden te verlangen.

De Accountantskamer hakt de knoop als volgt door. De partijen zijn het met elkaar eens dat de bv van de agent op grond van de volmachtovereenkomsten alleen bevoegd was om te handelen in naam van de verzekeraar. Er waren dus geen rechten waarover de agent zelfstandig mocht beschikken en evenmin verplichtingen die hij buiten de verzekeraars om mocht afwikkelen. De bankrekeningen inzake de verschillende verzekeraars stonden weliswaar op naam van de bv, maar daarmee kwamen de saldi nog niet toe aan die bv. De manier waarop de betalingen werden geregistreerd en geboekt in het rekening-courantoverzicht veranderde niets aan de volmachtverhoudingen tussen de agent en de verzekeraars. Ook niet aan de verhoudingen van de agent tegenover verzekerden en zorgverleners.

De Accountantskamer onderschrijft de opvatting van de accountant dat het niet van belang is welke (rechts)verhouding (kan) ontstaan in een faillissementssituatie, omdat die situatie niet maatgevend is voor de inrichting van de jaarrekening van de bv. Al met al kun je volgens de Accountantskamer niet zeggen dat de toepasselijke regels van de RJ en de NVCOS "nopen tot het verwerken van de volmachtbalans in de geconsolideerde jaarrekeningen". Er bestaat ook geen rechtspraak waaruit volgt dat dit wel moet. Daarom was en is de accountant terecht van mening dat er geen afwijking van materieel belang ontstond doordat de volmachtbalans niet in de jaarrekeningen van de bv waren opgenomen.

Dat de agent de bijzondere baten van de rente op de saldi verwerkte in de jaarrekening ligt volgens de Accountantskamer voor de hand. Die rente spruit namelijk niet voort uit de volmachtovereenkomsten. De agent heeft verzuimd om uit te leggen waarom uit het opnemen van deze bijzondere bate volgt dat de saldi zelf ook deel uitmaakten van het vermogen van de bv.

Onderdekking en continuïteit (klachtonderdeel a sub 2)

De omstreden jaarrekeningen zijn opgemaakt vanuit de veronderstelling dat de agent zijn bedrijfsactiviteiten duurzaam kan voortzetten. De agent was niet verplicht dit toe te lichten. De accountant moet echter wel beoordelen of de inschatting van het bestuur van de agent aanvaardbaar is. De accountant moet bij de controle dus vaststellen of er bedrijfsrisico's bestaan die twijfel doen rijzen aan de continuïteit. De enkele omstandigheid dat er bij de agent weinig zekerheden stonden tegenover de schulden aan kredietinstellingen is geen reden om te twijfelen. De agent heeft niet verteld dat er een kans bestond dat de Rabobank de kredieten zou opzeggen. Daardoor hoefde de accountant het bestuur van de agent niet te vragen om alsnog een expliciete inschatting te maken van de mogelijkheden om de bedrijfsactiviteiten duurzaam voort te zetten en hoefde hij de aanvaardbaarheid van die inschatting niet te beoordelen.

Standaard bankverklaring nodig? (klachtonderdeel b)

Volgens de Accountantskamer schrijft de NVCOS nergens voor dat de accountant "bij bankkredieten van enige omvang" standaard een bankverklaring opvraagt. Een verklaring is niet nodig als een deugdelijke controle ook op een andere manier mogelijk is.

Verklaringen rekening-courantoverzichten (klachtonderdeel c)

De verzekeraars dwongen de agent een format te hanteren dat alleen ruimte biedt om bepaalde financiële gegevens op te nemen. De Accountantskamer is het met de agent eens dat de accountantsverklaring volgens het Controleprotocol Volmachten niet alleen slaat op de juistheid van de gegevens in de overzichten maar ook op de volledigheid daarvan. Maar door te volstaan met een verklaring over de juistheid van de opgenomen gegevens heeft de accountant niet in strijd gehandeld met enige gedrags- en beroepsregel. Bovendien zijn de bepalingen van het controleprotocol niet bindend en hebben de verzekeraars nooit bezwaar gemaakt tegen de beperkte controle door de accountant.

Maatregel

Geen.

Meer informatie

Zie ook dit bericht.