Nart Wielaard

Toezichthouders uiten de afgelopen jaren zorgen over hoe investeerders van buiten de accountancy zich inkopen in deze markt. Private equity-partijen lieten zich eerst gelden op de accountantsmarkt in de Verenigde Staten en inmiddels zijn ook in Nederland de nodige deals gesloten. Het leidt ook tot verhitte debatten tussen voor- en tegenstanders. Want is het een impuls voor innovatie? Of de doodsteek voor de kwaliteit en - daaraan gekoppeld - het publieke belang dat door accountants wordt gediend.

'Is er ook wat zinnigs te zeggen over de feitelijke effecten van de toetreding door private equity?'

De verhitte debatten zijn wat ze zijn - verhit dus. Maar is er ook wat zinnigs te zeggen over de feitelijke effecten van de toetreding door private equity? Voor een antwoord op die vraag moeten we de emotie uit de analyse houden en vooral wegblijven bij de archetype beelden die er zijn over deze partijen (graaiers, kaalvretende sprinkhanen, u kent de metaforen wel). Laten we op zoek gaan naar feiten.

Ten eerste gaat het dan om de mogelijkheden die private equity heeft in deze branche. Het is accountantskantoren niet verboden om in zee te gaan met externe kapitaalverschaffers - in tegenstelling tot bijvoorbeeld de advocatuur waar dit (nog) niet mogelijk is. Maar de mogelijkheden zijn ook weer niet onbegrensd: de meerderheid van de stemrechten van de accountantsorganisatie moet in handen moet zijn van accountants, accountantsorganisaties of auditkantoren.  Aldus artikel 16 b van de Wta. In veel andere sectoren geldt deze eis niet.

Impact op kwaliteit

Dan de feiten - voor zover die er zijn - over de impact op kwaliteit. Het gaat hier om de angel van de discussie. Toezichthouder AFM zegt in haar onderzoek al "indicaties voor veranderingen te zien in haar eigen data". Dat klinkt echter wat dreigender dan de feiten, want die blijken ook niet zo eenduidig van richting. In vier gevallen geven kantoren die met extern kapitaal aan de slag zijn, beduidend minder uit aan kwaliteitscontrole. In twee andere gevallen blijkt er juist sprake van hogere investeringen. De AFM schrijft dan ook:  "Een mogelijk gevolg van de commerciële prikkels die private equity met zich meebrengt, kan zijn dat de accountantsorganisatie kosten gaat besparen bijvoorbeeld door het verminderen van de inzet van veelal dure kwaliteitswaarborgen. Onder kwaliteitswaarborgen vallen onder andere opdrachtgerichte kwaliteitsbeoordelingen en dossiercoaching. Hierdoor kan de kwaliteit van de wettelijke controle onder druk komen te staan. We zien echter ook accountantsorganisaties waar de inzet van kwaliteitswaarborgen toeneemt (variërend van +103 procent tot +116 procent)."

Deze feiten - die in elk geval statistisch gezien met een handvol waarnemingen niet relevant zijn - zijn dus feitelijk geen reden om zorgelijk te zijn. Toch is het ook een feit dat het onderzoek wel de krant haalt. Het FD schrijft over "aanhoudende bezorgdheid bij de toezichthouder over de commerciële druk op de kwaliteit". Een constatering die vooralsnog niet eenduidig door feiten wordt geschraagd.

Weinig onderzoek

Is er dan ander onderzoeksmateriaal dat de zorgen wel van feiten kan voorzien? Gezien de nog 'verse' trend is het volkomen logisch dat er nog weinig onderzoek is. Eigenlijk is er maar één Amerikaans paper - een onderzoek waar ook de AFM naar verwijst.

'Gezien de nog 'verse' trend is het volkomen logisch dat er nog weinig onderzoek is.'

Wat daarin staat: "We find weak but preliminary evidence of improved audit quality among clients of PE-backed auditors compared to those of non-PE-backed auditors". Feitelijk is ook daar dus (nog) geen grond voor zorgen over kwaliteit.

Dan is er nog een ander paper, waarin vooral wordt gefocust op de groei die kantoren (kunnen) doormaken nadat private equity aan boord komt. De studie concludeert  "(…) we find that PE-backed accounting firms appear to grow at a faster rate than other non-Big 4 firms, and that this is only true after PE investment. Further, the additional growth stems from non-audit services."

Andere sectoren

Nu er vooralsnog een tekort is aan hard onderzoeksmateriaal op dit thema, zoeken partijen - ook de AFM in haar rapport over het thema - naar ervaringen in andere sectoren waar sprake is van een publiek belang, ook al is het een feit dat dergelijke vergelijkingen gevaarlijk zijn.

De zorgsector - waar al wat meer ervaring is met kapitaal van buiten - ligt dan voor de hand. Daar is wel het nodige onderzoek en een van de onderzoeken waar vaak naar wordt gewezen is Amerikaans onderzoek, waarin de kwaliteit van ziekenhuizen in eigendom van private equity werd vergeleken met die van andere ziekenhuizen. De conclusie: deze ziekenhuizen zagen het aantal medische complicaties stijgen met 25,4 procent. Dat is een duidelijke indicatie dat private equity de kwaliteit onder druk zou kunnen zetten.

'Iedereen die betoogt dat private equity in de accountancy wel of niet leidt tot kwaliteit of innovatie, doet dat op basis van een visie of een mening.'

Toch zijn ook in de zorg de effecten niet eenduidig. Een studie van EY naar de Nederlandse praktijk liet bijvoorbeeld zien dat de kwaliteitsverschillen nauwelijks waarneembaar zijn. Sterker nog, in het geval van cataract (staar) operaties - een van de twee onderzochte behandelingen - wordt de zuiverheid van een grafiek nogal grof opgeofferd omdat de verschillen anders niet te zien zijn. EY schrijft dat ook zelf in de toelichting, op pagina 32: "Om de leesbaarheid te vergroten, begint de grafiek bij 70 procent, hierdoor lijken de relatief kleine verschillen optisch groter."

Mijn conclusie? Iedereen die betoogt dat private equity in de accountancy wel of niet leidt tot kwaliteit of innovatie, doet dat op basis van een visie of een mening. Niet op basis van feiten. Dat mag. Maar wees daar dan ook eerlijk over.