Dol op principes?
Hoort u nog wel eens vurige pleidooien voor meer principles based-regelgeving? U weet wel, met eigen professional judgment te hanteren algemene normen in plaats van tot op de millimeter dichtgetimmerde voorschriften?
Vooruit, in de mkb-sfeer hoor je het nog wel eens. Maar zelfs daar is verandering te zien. Mkb-accountants hebben voor bepaalde zaken behoefte aan specifiekere aanwijzingen in plaats van open normen, blijkt uit het recente NEMACC-onderzoek naar de druk van regelgeving.
Bij de grote kantoren is die ontwikkeling al veel verder. De liefde voor principles based-regelgeving is er al bijna dezelfde weg gegaan als de legendarische Chinese Muren. Het bestaan daarvan werd lange tijd aangevoerd om te betogen dat de accountantscontrole op geen enkele wijze negatief werd beïnvloed door advisering en adviesbelangen bij dezelfde klant. Controle en advies waren binnen het kantoor volstrekt gescheiden en contact over specifieke klanten was er al helemaal niet. Inmiddels is dit honderdtachtig graden gedraaid. De Chinese Muren zijn geheel uit het discours verdwenen en hun bestaan wordt impliciet zelfs ontkend. Diezelfde partijen betogen nu namelijk dat advisering de controlekwaliteit verbetert: omdat er veel kennis over die klant mee wordt opgedaan. Chinese Muren? Nooit van gehoord!
Ik voorspel dat de voorkeur voor principles based regelgeving op vergelijkbare manier zal verdwijnen. De voorliefde voor principes en de 'geest' van regelgeving wordt momenteel opvallend gretig ingeruild voor een voorkeur voor kleine lettertjes (rules). Dit is zichtbaar in twee actuele publieke discussies waarover ik me hier niet inhoudelijk ga uitlaten maar die in grote lijnen - ik zou bijna zeggen: wat betreft 'principes' - identiek zijn.
Ten eerste de internationale discussie over belastingontwijking. Via door (vooral) accountantskantoren geadviseerde constructies voor offshoring naar belastingparadijzen zouden veel bedrijven te weinig belasting betalen. Enerzijds zijn er mensen zoals emeritus hoogleraar Leo Stevens, die zeggen 'het mag formeel, maar het is niet rechtvaardig en ook niet conform wat met de wetgeving is bedoeld'. De adviserende partijen betogen daarentegen dat het nu eenmaal volgens de letter van de wet mag en dat anders andere adviseurs het wel zouden doen.
De tweede discussie is die over de AFM-kritiek op de eind 2012 door de grote kantoren gesloten adviescontracten. Daarmee hebben ze volgens de toezichthouder de overgangsregeling voor het per 2013 bestaande verbod op de combinatie controle-advies misbruikt, en dus gehandeld tegen de geest van de wet. De kantoren zeggen daarentegen dat het gaat om verschil van inzicht over de precieze interpretatie van de overgangsregeling.
In beide dossiers is het volgen van die rules based-lijn door de kantoren legitiem en verdedigbaar. Maar gezien hun altijd luidkeels beleden voorkeur voor principles based-regelgeving is de argumentatie weinig consequent. Ook inconsequent zijn mag natuurlijk, maar of het de geloofwaardigheid ten goede komt is iets anders. Misschien is het collectieve geheugen zo slecht als het soms lijkt, dan valt het mee. Misschien veranderen de argumenten nog voor deze column is gedrukt, dat kan ook. Dan is hij nu achterhaald en krijgt u van mij volgende keer een andere. Uit principe.
Deze bijdrage is ook als column geplaatst in het meinummer van Accountant.