Opinie

Leren versus toetsen

Mijn jongste dochter is dit jaar geslaagd voor haar vwo-diploma. We hadden er alle vertrouwen in, maar het blijft toch spannend. Zeker omdat haar leerstrategie en risico-inschatting nogal afweek van de mijne op die leeftijd. En ik regelmatig dacht en soms, als ik me echt niet meer kon inhouden, zei: "Moet je niet nog wat gaan doen?" Maar goed: wij konden vol trots de diploma-uitreiking bijwonen.

Jammer is wel dat één van haar beste vriendinnen is gezakt. Die moet nog een jaar overdoen en kan alleen maar de verhalen aanhoren van haar oude vriendinnen, die in september gestart zijn met een nieuw leven: studeren en voor een aantal, net als mijn dochter, ook uit huis gaan en gaan wonen in een andere stad.

Dat is bitter, maar zo is ons onderwijssysteem. Je leert en je wordt voortdurend getoetst of je de kennis en vaardigheden onder de knie hebt. Zo niet: dan moet je herkansen, een jaar overdoen, een andere studie kiezen als je de studiepunten in het eerste jaar niet haalt. Kortom, ons hele onderwijssysteem kent consequenties; soms hele stevige consequenties. En er zijn wel geluiden dat dit niet het beste systeem is om te leren, maar vooralsnog doen we het al jaren zo en met succes. Nieuwe generaties zijn steeds hoger opgeleid.

Dan de accountants. Ik hoor nogal eens het geluid dat toetsen het leren in de weg staat. Of misschien niet het toetsen zelf, maar de consequenties die er aan verbonden zijn. Sancties of maatregelen binnen het accountantskantoor en boetes of tuchtzaken als je met de AFM te maken hebt, of met boze aandeelhouders of een curator.

Dat snap ik dus helemaal niet. Vanaf dat we vier jaar zijn, worden we opgevoed in een systeem waarbij er consequenties worden verbonden aan het niet kunnen voldoen aan het niveau van kennis en vaardigheden dat wordt verwacht. Maar als we dan ‘professional’ zijn geworden, is dit principe ineens niet meer van toepassing. Dan kunnen we dat niet meer 'handelen' en is het unfair en leggen we de schuld van ons falen bij diegene die toezicht houdt en de sancties toepast.

Nog gekker: er worden geen sancties en maatregelen opgelegd aan diegenen die niet verantwoordelijk zijn voor een opdracht. Het hele hiërarchische systeem binnen een accountantskantoor is erop gericht om mensen jarenlang te laten leren, totdat ze hun kennis en vaardigheden zo hebben kunnen ontwikkelen dat ze de eindverantwoordelijkheid kunnen dragen. Die eindverantwoordelijkheid krijg je pas na afronding van je studie en het met succes doorlopen van alle rangen binnen het functiegebouw. Die kennis en die vaardigheden hou je vervolgens op peil door permanente educatie. En wat boffen is: ook als eindverantwoordelijke accountant sta je er niet alleen voor. Het kwaliteitsborgingsysteem rond een opdracht en binnen je organisatie helpt je om geen fouten te maken. Zo is het allemaal ingericht, zo zou het moeten werken.

En als je een beetje accountant bent, dan sta je toch voor je werk? Dan zie je die toetsing toch met vertrouwen tegemoet? Als blijkt dat je dan toch hebt gefaald, dan schaam je je toch dood en ga je er alles aan doen om het de volgende keer beter te doen? Dan aanvaard je toch ook met opgeheven hoofd de gevolgen van je falen? Volgens mij is dat de consequentie van de manier waarop het beroep wordt uitgeoefend.

Helaas zitten niet alle accountants er zo in. Pas nog: een accountant die, na een negatief oordeel uit een toetsing, doodleuk tegen mij zei dat hij geen goede controles kan doen als hij geen goed team heeft. En hij heeft geen goede teams, dus helaas. Hij kan er ook niets aan doen. Dan gaat bij mij het licht uit. En hij is niet de enige. Ik zou degenen die zo denken niet de kost willen geven.

Dus prachtig, die fundamentele beginselen in de VGBA en de beroepseed, maar in de praktijk hebben ze nog niet altijd betekenis. Intern en extern toezicht met consequenties: jammer, maar het is nog heel erg nodig. 

 

Wat vindt u van deze opinie?

Reageer Spelregels debat

Marianne van der Zijde adviseert accountantsorganisaties en is voormalig hoofd toezicht kwaliteit accountantscontrole en verslaggeving van de AFM.

Gerelateerd

reacties

Reageren op een artikel kan tot drie maanden na plaatsing. Reageren op dit artikel is daarom niet meer mogelijk.

Aanmelden nieuwsbrief

Ontvang elke werkdag (maandag t/m vrijdag) de laatste nieuwsberichten, opinies en artikelen in uw mailbox.

Bent u NBA-lid? Dan kunt u zich ook aanmelden via uw ledenprofiel op MijnNBA.nl.