Opinie 09 juni 2017

Getallen krijgen pas betekenis als we de verhalen erachter leren kennen

De mogelijkheid die de wet aan ondernemingen biedt om het bestuursverslag niet openbaar te maken, maar neer te leggen ten kantore van de vennootschap is achterhaald. Belanghebbenden moeten zonder drempels inzicht kunnen krijgen in het verhaal achter de cijfers in de jaarrekening. Publicatie van het bestuursverslag op de website zou daarom de norm moeten zijn.

Verhalen helpen ons betekenis te geven. Hoe invloedrijk verhalen zijn, hebben we kunnen zien bij het referendum over het EU-lidmaatschap van het Verenigd Koninkrijk en de verkiezingen in de Verenigde Staten en Nederland. Jesse Klaver bijvoorbeeld heeft storytelling succesvol ingezet om de boodschappen van zijn partij extra kracht bij te zetten.

In andere gevallen wordt de focus op het verhaal zo ver doorgevoerd dat getallen en feiten ondergeschikt worden of zelfs ontkend, als ze niet bij het gewenste verhaal passen. Wat mij betreft een onwenselijke situatie. Hoe dan ook, focus op het verhaal is een succesvolle strategie gebleken. Geloof in het verhaal en de verteller is voor veel mensen leidend bij het maken van keuzes.

Hoe anders is dat in de interactie tussen ondernemingen en hun stakeholders. Natuurlijk, er zijn uitzonderingen, maar de nadruk in de informatieverschaffing ligt over het algemeen sterk op (financiële) cijfers. Dus op omzet, marge, winst, eigen vermogen, solvabiliteit, et cetera. Kijk bijvoorbeeld naar de kwartaalberichten en de hieraan gekoppelde persberichten van veel beursfondsen. Als accountant hecht ik waarde aan deze getallen, mits relevant, gecontroleerd én onderbouwd door een verhaal. Maar dan moet er wel een verhaal zijn.

Want wat zegt winst, als we niet weten hoe die winst tot stand is gekomen? Stel dat de winstgroei gepaard gaat met een afname van investeringen in R&D en klant- en/of werknemerstevredenheid? Of stel dat de winst op korte termijn niet past binnen de langetermijnstrategie van de onderneming?

Getallen krijgen pas betekenis als we de verhalen erachter kennen. Als we ze bijvoorbeeld kunnen plaatsen binnen het proces van waardecreatie voor relevante stakeholders, de ondernemingsstrategie en de risico's die de onderneming loopt. Dat vereist een goed en eerlijk verhaal, in samenhang met relevante financiële en niet-financiële maatstaven. Op dit vlak valt nog veel winst te behalen.

Grote ondernemingen met een brede groep stakeholders denken dan al snel aan integrated reporting. Een aantal Nederlandse ondernemingen, zoals Aegon, Akzo, DSM, Philips en Schiphol, geeft het goede voorbeeld en loopt voorop. Maar voor kleinere ondernemingen met minder stakeholders is integrated reporting wellicht niet zinvol. Voor alle typen ondernemingen geldt dat het bestuursverslag, in lijn met de Nederlandse wet, de aangewezen plek is om het verhaal van de onderneming te vertellen en de cijfers nader te duiden. Denk aan informatie over langetermijnwaardecreatie, de invloed van megatrends op het verdienmodel, levensvatbaarheid en continuïteit en een analyse van de drivers voor de resultaatontwikkeling. Verhalen die leiden tot een zinvollere dialoog met aandeelhouders en andere belanghebbenden.

Niet alleen zien we dat bestuursverslagen nog achterblijven bij de behoeften van stakeholders, ook zijn veel bestuursverslagen opmerkelijk genoeg volstrekt onvindbaar. De Nederlandse wet staat namelijk nog steeds toe dat ondernemingen hun bestuursverslag niet deponeren bij de Kamer van Koophandel, maar mogen neerleggen ten kantore van de vennootschap. Opvragen van het bestuursverslag is voor belangstellenden mogelijk, maar dan wel tegen vergoeding van de kosten. Ik schat dat op dit moment ongeveer twintig procent van de 'grote' rechtspersonen gebruikmaakt van deze mogelijkheid. Hieronder zijn zelfs ondernemingen inbegrepen met een omzet van meer dan een miljard euro en duizenden werknemers.

Deze wettelijke mogelijkheid is een achterhaald en in mijn ogen onwenselijk principe. Zeker in een tijd waarin iedere zichzelf respecterende onderneming een website heeft. Het werpt een onnodige drempel op voor belanghebbenden die zich willen verdiepen in het verhaal achter de onderneming. Schaf daarom die mogelijkheid af en verplicht ondernemingen het bestuursverslag te publiceren op hun website. Want getallen zonder verhaal zeggen helemaal niets. 

Deze opinie is ook gepubliceerd in het FD van 8 juni 2017.