Opinie

Hybride structuurmodellen

Met welk model wordt het publieke belang (en het klantbelang) beter gediend? Met accountantscontrole als commerciële dienst uitgevoerd door private partijen, of als overheidsdienst? Dat is één van de vragen die de stuurgroep Publiek belang analyseert in de Green Paper Structuurmodellen Accountancy. Een aanrader om te lezen en om op te reageren.

Laten we een gedachtenexperiment doen. Stel je eens voor dat er inderdaad een moment komt dat de politiek zou kiezen voor accountantscontrole als overheidsdienst. Hoe zou dat dan gaan en wat zou er dan anders zijn dan nu? Die dienst wordt in het leven geroepen en zal een bepaalde voorbereidingstijd krijgen om de controles (gefaseerd) over te kunnen nemen. Wat zou je in die voorbereidingsperiode allemaal moeten regelen? Het parlement zal van de overheidsdienst verwachten dat de kwaliteit van de controles is gewaarborgd en dat zij worden verricht tegen de laagst mogelijke kosten. De directeur van de dienst zal aan het parlement moeten kunnen uitleggen wat zijn accountants gaan doen en waarom. De Kamerleden zullen willen weten waarom er zo veel accountants en andere medewerkers nodig zijn en ze zullen ook willen weten hoeveel het gaat kosten, of het niet goedkoper kan en wie die kosten gaat betalen. De directeur van de dienst zal met goed onderbouwde plannen moeten komen.

Wat in ieder geval duidelijk is: hij of zij gaat nooit een goed antwoord geven op die vragen, als de dienst simpelweg de controles en de mensen overneemt van de kantoren en die allemaal laat controleren en documenteren zoals ze altijd gewend waren. Dat ieder het op zijn eigen manier blijft doen. Want wat de gecontroleerde ondernemingen in ieder geval mogen verwachten van een overheidsdienst, is dat gelijke gevallen gelijk worden behandeld. Dat lukt niet als alle accountants hun eigen professionele oordeel vormen over de te verrichten controlewerkzaamheden. Er is dus een in basis uniforme controle-aanpak nodig.

De dienst zal die in de voorbereidingsfase een controle-aanpak ontwikkelen, zo stel ik me voor. Ze zullen kijken naar wat er al bestaat (best-practices), maar vooral ook vooruit willen kijken door de mogelijkheden van verregaande digitalisering te benutten. En ze zullen keuzes moeten maken, bijvoorbeeld waar het gaat om de invulling van de materialiteit.

Vervolgens is het van belang dat alle (toekomstige) accountants en controleteamleden worden onderwezen en getraind in de toepassing van de controle-aanpak. Iedereen moet weten wat van hem of haar wordt verwacht. Maar ook daarna zullen vraagstukken die zich voordoen in de praktijk van gelijkluidende antwoorden moeten worden voorzien.

Ik stel me voor dat het hart van die overheidsdienst een kenniscentrum is, waar alle expertise rond accountantscontrole wordt samengebracht en waar de knapste koppen zorgen voor een state-of-the-art controle-aanpak die aan alle eisen voldoet: uniform, effectief, efficiënt, snel aanpasbaar, makkelijk toepasbaar, goed uitlegbaar en toetsbaar. En zoals bij iedere overheidsdienst zal er ook toezicht moeten zijn op het functioneren. Wat zou mooier zijn dan de toezichthouder direct te betrekken bij alles wat wordt ontwikkeld en prestatie-afspraken te maken waaraan de dienst zich committeert en waarop de toezichthouder zal toetsen?

Aan het organiseren van een overheidsdienst zitten veel haken en ogen. Ik denk niet dat daaraan begonnen moet worden voordat alle mogelijkheden zijn benut om het huidige systeem te optimaliseren. Maar het denken vanaf nul helpt wel om na te denken over het huidige systeem. Is het denkbaar dat de sector de verantwoordelijkheid neemt om te komen tot een nationaal kenniscentrum, een eenduidige controle-aanpak en heldere afspraken met de toezichthouder waarin ieder zijn eigen verantwoordelijkheid neemt en elkaars rollen worden gerespecteerd? Zou het beroep daarbij zijn gebaat?

Dan kom je in een hybride model terecht. De concurrentie vindt niet meer plaats op de risico-inschatting en de aard en hoeveelheid controlewerkzaamheden die moeten worden gedaan. In die zin is het product dat moet worden geleverd voor iedereen gelijk en heeft ook iedereen toegang tot dezelfde kennis en expertise. Maar er is nog steeds sprake van een markt. De kantoren concurreren met elkaar op de uitvoering: op kwaliteit, op snelheid, op prijs, op specialisatie, op klanttevredenheid etc. En de toezichthouder toetst ook nog steeds, maar dan op een volkomen heldere en van te voren afgesproken manier.

Vind ik dat dit hybride model er zou moeten komen? Dat weet ik eigenlijk niet; ik vind dat er over moet worden nagedacht. Maar niet alleen over wat ik schrijf. Het is maar een aanzet. Er zijn nog veel meer alternatieven en hybriden denkbaar en ze kunnen ook veel beter worden uitgewerkt dan in een column mogelijk is. Ik hoop dat de Green Paper aanleiding geeft om te komen tot een brede discussie en allerlei nieuwe inzichten. Dat kan alleen maar bijdragen aan een sterk en veerkrachtig beroep, ongeacht de uitkomst.

Wat vindt u van deze opinie?

Reageer Spelregels debat

Marianne van der Zijde adviseert accountantsorganisaties en is voormalig hoofd toezicht kwaliteit accountantscontrole en verslaggeving van de AFM.

Gerelateerd

reacties

Reageren op een artikel kan tot drie maanden na plaatsing. Reageren op dit artikel is daarom niet meer mogelijk.

Aanmelden nieuwsbrief

Ontvang elke werkdag (maandag t/m vrijdag) de laatste nieuwsberichten, opinies en artikelen in uw mailbox.

Bent u NBA-lid? Dan kunt u zich ook aanmelden via uw ledenprofiel op MijnNBA.nl.