Magazine 01 juli 2005

MKB, duurzaam ingeslapen?

Zelfgenoegzaamheid is volgens Johan Piet de teneur van het artikel Duurzaam van nature (‘de Accountant’, mei 2005) over maatschappelijk verantwoord ondernemen (MVO) en duurzaamheidsverslaggeving. Volgens hem heeft het mkb op dat terrein juist nog heel veel te doen en te winnen.

Dit artikel is verschenen in de Accountant nr. 11, 2005

Bekijk alle artikelen uit dit nummer

» Download dit artikel in pdf

Johan Piet

‘Wij werken allang zo’, ‘opschrijven heeft geen toegevoegde waarde’ en ‘mkb-ondernemers zitten niet te wachten op nog meer administratieve verplichtingen’, luiden enkele typerende uitspraken in het artikel. Mijn observatie is echter dat het mkb nog niets doet (uitzonderingen daargelaten), terwijl een bedrijf alleen maar waarde kan toevoegen door met haar stakeholders te communiceren en MVO ook goed is voor de winst en continuïteit van het eigen bedrijf. Hoe kan er nu zo’ n tegenstelling in opvattingen bestaan?

In de eerste plaats wordt MVO vaak verward met milieuzorg, in praktijk beperkt tot afval en emissies in lucht, water en bodem. Soms valt energiebesparing binnen het gezichtsveld van de ondernemer. Maar wat is er in praktijk terug te vinden van de nieuwe milieuproblemen: klimaatverandering, verlies van biodiversiteit, bedreiging van de gezondheid door diffuse verontreiniging (waaronder fijn stof), uitputting van natuurlijke hulpbronnen en de bedreigingen van de externe veiligheid? Er is dus veel meer te doen.

De ernst van het milieuprobleem wordt bovendien ernstig onderschat. De onttrekking van grondstoffen en uitstoot van afvalstoffen moet tot de helft worden teruggebracht voordat wij weer in de pas lopen met het natuurlijke draagvermogen van onze planeet. Verder zal de wereldbevolking de komende twintig jaar verdubbelen en zal de derde wereld zich ontwikkelen tot het westerse welvaartsniveau, leidend tot een vervijfvoudiging van de wereldproductie. Opgeteld moet het dus een factor twintig beter. Het gevolg: de industrie - inclusief het mkb - kan nog maar vijf procent grondstoffen en energie gebruiken voor dezelfde welvaartsproductie en nog maar vijf procent van de afval en stoffen emitteren. Hier ligt een onmetelijke uitdaging voor het mkb. Wie daartoe niet in staat is, zal zijn zaak wel kunnen sluiten.

Sponsoring van de voetbalclub is geen MVO. Toen TPG Post (TNT) begon met liefdadigheid klaagden de aandeelhouders over het dividend en de consument over de prijs van de postzegel. Nu dit bedrijf haar kennis van logistiek deelt met de derde wereld en aldus bijdraagt aan de hongerbestrijding, is er een maatschappelijk toegevoegde waarde die tot de kernactiviteit behoort en waar alle stakeholders trots op zijn. Het gaat om de holistische visie van het moderne ondernemerschap. TNT bezorgt meer dan alleen maar brieven!

Zijn de mondiale problemen voor het mkb een ‘ver van mijn bed show’? Nee, ze worden ook veroorzaakt door het locale gedrag van het mkb. Verder zijn er effecten in de afzetketen waarvan het mkb onderdeel uitmaakt. Kinderarbeid verspreidt zich ook naar de winkelier in sportschoenen. Als het mkb niet zelf stuurt, bijvoorbeeld met een goed inkoopbeleid, dan zal het initiatief voor actief ketenmanagement door anderen in de afzetketen worden opgepakt en zal de kleine ondernemer worden gedwongen zich aan te passen, op straffe van uitsluiting.

Niet alleen productieondernemingen, ook detailhandel, transport, overheid en financiële instellingen dragen bij aan onze maatschappij. Afmetingen doen er evenmin toe. Voor een voorbeeld van een maatschappelijk jaarverslag van een kleinbedrijf, zie www.transparability.nl. Als het mkb verantwoordelijk is voor tachtig procent van onze economie, dan zal het ook voor tachtig procent moeten bijdragen aan de oplossing ervan.

MVO omvat alle maatschappelijke issues. Op mondiaal niveau zijn dat onder meer de honger, gewapende strijd, slavernij, kinderarbeid, mensenrechten, corruptie. Maar ook in Nederland zijn talrijke zaken nog niet op orde: illegale arbeid, dwangarbeid, corruptie, intimidatie, ziekteverzuim, ongelijke kansen, illegale handel, wetsontduiking, export van afval, vermesting van de bodem en het oppervlaktewater. Er zijn meer dan vijfhonderd onderwerpen die onder MVO vallen en voor elk bedrijf zijn daarvan wel vijf issues van belang.

Het mkb zou er goed aan doen te luisteren naar zijn eigen stakeholders. Hoe is er door toeleveranciers gewerkt, welke producten en diensten vraagt de klant, welke vragen stelt de bank, hoe behandelt het bedrijf het eigen personeel? Dat kan leiden tot een andere manier van beslissen, die uiteraard moet worden gecommuniceerd met de stakeholders. Daarom is een duurzaamheidsverslag onmisbaar, naast brochures, websites en productlabels.

Het is niet de taak van de overheid om het mkb te stimuleren aan MVO te doen. Grotere ondernemers doen het vrijwillig, want het levert geld op. Een beroep op een gebrek aan politieke wil, zoals in het artikel in ‘de Accountant’ gebeurt, vind ik dan ook ongepast. Wel moet de overheid zelf meer aan maatschappelijke verantwoordelijkheid doen door bij haar inkoopgedrag het mkb gelijke kansen te geven voor de levering van goederen en diensten. Nog altijd is de prijs het enige criterium.

Ook de accountant kan een belangrijke bijdrage leveren, door ondernemers te helpen met het traceren van de relevante maatschappelijke issues, het evalueren van de kosten en baten van veranderingen en het opstellen (of verifiëren) van de verslaggeving hierover. De waarde van een onderneming wordt niet alleen bepaald door de activa. Ook reputatie is een belangrijk bedrijfsmiddel, al staat het niet op de balans.

Noot
Johan Piet is directeur van TranspaRAbility BV.