Opinie

Stop het perpetuum mobile

De AFM heeft voor de derde achtereenvolgende keer een negatief oordeel geveld over de kwaliteit van de accountantscontroles van de grote accountantsorganisaties. Wat in de reacties hierop nogal bevreemdt, is dat een inmiddels nogal voor de hand liggende vraag nog steeds niet wordt opgeworpen: treft het hele bouwwerk dat in de laatste vijftien jaar rond de accountantscontrole is opgetrokken wel doel?

Dit bouwwerk wordt vooral gekenmerkt door steeds weer aanvullende regelgeving, die tot ieders teleurstelling een paar jaar later niet het gewenste effect gehad blijkt te hebben. Veel beters dan nog meer maatregelen uitvaardigen is tot op heden niet verzonnen. De sector is in een perpetuum mobile van regelgeving terechtgekomen, dat de indruk van een zekere vertwijfeling begint te wekken.

Ook nu is dit niet anders. Reeds vooruitlopend op de uitkomsten van het meest recente AFM-rapport kondigde de NBA alweer de volgende ‘veranderagenda’ aan, ook al zijn de accountantsorganisaties nog druk in de weer met de implementatie van de 53 maatregelen van de Werkgroep Toekomst Accountantsberoep. Ook deze veranderagenda biedt echter vooral meer van hetzelfde.

Het eerste speerpunt van de veranderagenda betreft een nadere duiding en operationalisering van het begrip kwaliteit. Hiertoe zal de NBA samen met de besturen van accountantsorganisaties een visie op kwaliteit ontwikkelen en acties ondernemen “op het gebied van bewustwording, inrichting, uitvoering en borging van kwalitatief hoogwaardige audits”. Dat is een prachtige volzin, maar is het niet zo dat reeds in talloze standaarden en verordeningen tot in detail is vastgelegd wat accountants hebben te doen en te laten bij hun controles? Als dat geen operationalisering is van kwaliteit! Moeten we niet gewoon concluderen dat het woud aan regels inmiddels zoveel bomen telt dat het bos aan het zicht onttrokken wordt en dat we het paard daardoor achter de wagen aantreffen?

De NBA kondigt in haar veranderagenda tevens aan dat zij een kwaliteitsgerichte cultuur bij accountantsorganisaties zal gaan faciliteren. De 53 maatregelen waren immers primair gericht op het veranderen van cultuur en gedrag. Blijkbaar is de NBA inmiddels tot de conclusie gekomen dat de 53 maatregelen niet voldoende zijn om zonder nadere ingrepen de beoogde cultuurverandering te realiseren. Maar ook hier geldt: slaan we met de nadruk op cultuurverandering de plank niet mis?

De achterliggende gedachte hierbij is dat kantoororganisaties te vatbaar zijn gebleken voor negatieve prikkels die aan de kwaliteit van accountantscontroles in de weg staan. Deze negatieve prikkels vloeien met name voort uit het verdienmodel van accountants. Accountantsorganisaties zijn commerciële bedrijven en omdat zij betaald worden door degenen die ze controleren, ontstaat er al snel spanning tussen het streven naar winstmaximalisatie en het leveren van hoogwaardige kwaliteit. Dat levert ongetwijfeld negatieve prikkels op, maar regulering van vatbaarheid daarvoor heeft weinig zin. Veel belangrijker dan de aanwezigheid van negatieve prikkels is namelijk de afwezigheid in het verdienmodel van positieve prikkels om het gewenste kwaliteitsniveau na te streven. Dat heeft met cultuur weinig te maken.

Positieve prikkels ontstaan wanneer de commerciële belangen van accountantsorganisaties komen te liggen bij het leveren van kwaliteit. Daar is nu geen sprake van. Bij het huidige verdienmodel wenst de klant in de eerste plaats een accountantsverklaring tegen de laagste prijs; kwaliteit speelt daarbij op zijn best een secundaire rol. Er bestaan reeds ideeën hoe dit anders kan (een verzekeringspolis als alternatief voor de accountantsverklaring bijvoorbeeld) en ongetwijfeld zijn er nog meer te bedenken.

Ik pleit voor een veranderagenda waarin dergelijke ideeën nader worden uitgewerkt. Zodat het zinloze perpetuum mobile van regelgeving tot stilstand kan komen en vertwijfeling plaats kan maken voor optimisme en vertrouwen.

Wat vindt u van deze opinie?

Reageer Spelregels debat

Rik Blijham, registeraccountant en registervaluator, is zelfstandig gevestigd onder de naam Blijham Overname & Advies.

Gerelateerd

reacties

Reageren op een artikel kan tot drie maanden na plaatsing. Reageren op dit artikel is daarom niet meer mogelijk.

Aanmelden nieuwsbrief

Ontvang elke werkdag (maandag t/m vrijdag) de laatste nieuwsberichten, opinies en artikelen in uw mailbox.

Bent u NBA-lid? Dan kunt u zich ook aanmelden via uw ledenprofiel op MijnNBA.nl.